شته‌ها یکی از رایج‌ترین و در عین حال خطرناک‌ترین آفات گیاهی هستند که با دهان مکنده خود از شیره گیاهان تغذیه کرده و موجب آسیب‌های جدی به گیاهان می‌شوند. این مقاله به بررسی انواع شته، روش‌های مبارزه با آن‌ها و پیشگیری از گسترش‌شان می‌پردازد.
شته سطحی (برگی)
شته‌ها معمولاً به شکل گلابی و در رنگ‌های مختلف ظاهر می‌شوند. آن‌ها بیشتر در قسمت زیرین برگ‌ها و جوانه‌ها زندگی می‌کنند و از شیره گیاه تغذیه می‌کنند. نشانه‌های فعالیت آن‌ها شامل پیچ‌خوردگی برگ‌ها، زردی، توقف رشد، و ترشح ماده‌ای چسبنده به نام عسلک است که می‌تواند باعث رشد کپک دوده‌ای شود. همچنین، مورچه‌ها که به عسلک علاقه دارند، اغلب در اطراف گیاهان آلوده مشاهده می‌شوند و حتی از شته‌ها در برابر شکارچیان طبیعی محافظت می‌کنند.
روش‌های مبارزه با شته برگی
آبشویی با فشار بالا: برای جدا کردن شته‌ها از برگ‌ها.
صابون باغبانی: استفاده هر ۲ تا ۳ روز یک‌بار برای ۲ هفته. صابون‌ها لایه محافظ بدن شته را از بین می‌برند.
هرس قسمت‌های آلوده: حذف بخش‌های دارای تراکم بالا از شته.
شکارچیان طبیعی: مانند کفشدوزک‌ها و مگس‌های سیرفیده.
کاهش جمعیت مورچه‌ها: حذف همزیستی شته و مورچه.
حذف علف‌های هرز: که می‌توانند به‌عنوان میزبان ثانویه عمل کنند.
کاهش مصرف کودهای نیتروژنه: این کودها گیاهان را برای شته‌ها جذاب‌تر می‌کنند.
کاشت گیاهان دافع شته: مانند ریحان، پیاز، سیر، رزماری، گشنیز، اسطوخودوس و گل همیشه‌بهار.
روش‌های شیمیایی
در صورت شدت آلودگی، استفاده از آفت‌کش‌هایی مانند دیازینون، دلتامترین، کنفیدور (ایمیداکلوپراید)، استامی‌پراید، و دی‌کلرووس پیشنهاد می‌شود. همچنین برخی سموم گیاهی مانند پالیزین و نتداکسیر نیز مؤثر هستند. نکته مهم: هنگام استفاده از سم‌های تماسی، دقت کنید که برگ‌های پیچ‌خورده را باز کرده و سم را مستقیم به محل زندگی شته‌ها برسانید.
شته‌های ریشه (شته سفید خاکی یا فایلوکسرا)
این نوع از شته‌ها برخلاف انواع سطحی، در خاک و نزدیک به ریشه گیاهان زندگی می‌کنند و به‌راحتی قابل تشخیص نیستند. آن‌ها می‌توانند باعث توقف رشد، زرد شدن برگ‌ها، پوسیدگی ریشه، و حتی مرگ گیاه شوند.
علائم و خسارات شته ریشه:
برگ‌های کوچک، زرد یا پژمرده
باقی‌مانده سفید مومی شبیه قارچ روی ریشه‌ها
شباهت به شپشک آردآلود
گسترش از طریق خاک، ابزار آلوده، یا مورچه‌ها
روش‌های مبارزه با شته‌های ریشه
قرنطینه گیاه جدید: به‌ویژه در گلخانه‌ها
چسب زرد : برای شناسایی حضور شته‌ها
تعویض کامل خاک گلدان: مؤثرترین روش کنترل
عدم استفاده از صابون‌های حشره‌کش: چون به ریشه آسیب می‌زنند و برای شته‌های خاکی مؤثر نیستند
استفاده از Beauveria Bassiana: باکتری مفید به‌عنوان خاکشویی
حذف کامل گیاه آلوده: در صورت شدت آلودگی
سموم پیشنهادی و چالش‌های حضور شته
در حال حاضر، سموم رایج مانند تال‌استار (حاوی بیفنترین) و ایمیداکلوپراید که به‌صورت خاکشویی استفاده می‌شوند، اثربخشی محدودی روی شته‌های ریشه داشته‌اند. به همین دلیل، همچنان جای خالی یک سم قوی و اختصاصی برای این نوع از شته احساس می‌شود.
نتیجه‌گیری
شته‌ها، چه در سطح گیاه و چه در ریشه، می‌توانند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به گیاهان وارد کنند. پیشگیری، نظارت مستمر و استفاده ترکیبی از روش‌های فیزیکی، بیولوژیکی و شیمیایی می‌تواند در کنترل آن‌ها بسیار مؤثر باشد. به خاطر داشته باشید که درمان شته‌های ریشه بسیار دشوارتر از شته‌های سطحی است و نیاز به مدیریت دقیق و مستمر دارد. اگر گیاهان شما دچار نشانه‌هایی از کمبود مواد مغذی یا توقف رشد هستند، ریشه‌ها را بررسی کنید؛ شاید پای شته‌های پنهان در میان باشد.
